De verdachte rechtspersoon in het strafrechtelijk vooronderzoek

Al 25 jaar kunnen rechtspersonen in België misdrijven plegen en daarvoor gestraft worden. Zij kunnen dus ook als verdachte tijdens het vooronderzoek in strafzaken geconfronteerd worden met verregaande bevoegdheden van de politiële en gerechtelijke autoriteiten. Bij de invoering van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van rechtspersonen koos de wetgever ervoor om ons strafprocesrecht slechts beperkt aan te passen aan de verdachte rechtspersoon. Deze nieuwe figuur moest dus bewegen doorheen een kader dat oorspronkelijk werd uitgetekend op maat van mensen van vlees en bloed. De wetgever ging er van uit dat tijdens het strafrechtelijk vooronderzoek dezelfde verregaande bevoegdheden en dezelfde strafprocesrechtelijke waarborgen van toepassing zijn, zowel op natuurlijke als op rechtspersonen. Op diverse punten is assimilatie evenwel niet mogelijk, minstens niet evident, en kunnen tal van vragen rijzen bij het toepassen van de strafprocesrechtelijke waarborgen op de verdachte rechtspersoon. 

Hoe verloopt een huiszoeking met voorafgaande toestemming bij een verdachte rechtspersoon? Kan eender welke persoon – van de receptionist tot de bestuurder - optreden om deze toestemming te verlenen? Heeft een rechtspersoon überhaupt een “woning” die onschendbaar is? Geldt een telefoontap van een werknemer als een telefoontap van een rechtspersoon? Kan de rechtspersoon, die zelf geen mond heeft, worden verhoord via de mensen die voor hem werken? Kunnen zij dan, zich beroepend op het zwijgrecht van de rechtspersoon, weigeren te antwoorden of moeten zij net worden beschouwd als getuigen die verplicht kunnen worden om (naar waarheid) te antwoorden? 

Dit onderzoek vertrekt vanuit de bijzondere eigenheid van de verdachte rechtspersoon, om vervolgens diep in te gaan op de (nationale en Europese) grondrechten van een verdachte rechtspersoon. Door de bril van de eigenheid van de verdachte rechtspersoon en met zijn grondrechtenbescherming in het achterhoofd, worden tot slot de verschillende onderzoekshandelingen en bijhorende waarborgen uit ons vooronderzoek in strafzaken geanalyseerd. 
Dit onderzoek is geen bespreking van een louter theoretisch probleem, maar beoogt een antwoord te bieden op de vele praktische vragen die de kop op steken bij het inpassen van de figuur van de verdachte rechtspersoon in het geheel van strafprocesrechtelijke regels die oorspronkelijk werden uitgetekend op maat van de natuurlijke persoon.

Frauke De Wael was als voltijds mandaatassistent straf- en strafprocesrecht verbonden aan de vakgroep Publiekrecht van de faculteit Recht en Criminologie van de Vrije Universiteit Brussel, waar zij momenteel vrijwillig wetenschappelijk medewerker is. Daarnaast is zij magistraat in opleiding.

Elektronische versie beschikbaar op :

• Strada lex België

Heeft u een abonnement? Activeer kosteloos de digitale versie dankzij de code in het boek.